Der Deutsche Sprachverein (Alman Dil Kurumu)
Alman dilini yabancı kelimelerden arındırma çabaları özellikle 1870 Fransa savaşıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Öyle ki toplumun her kesiminde yabancı kelimelere karşı büyük bir tepki uyanmıştır. Alman dil özleştirmecileri, bu alanda ulusal bir bilinç oluşturmak için; 1876’da ilk kez Alman dilini kesin kurallara bağlama amaçlı bir konferansta bir araya gelmişlerdir. Friedrich Kluge’nin Alman dilinin etimolojik sözlüğü (1883) ve Grimm kardeşlerin büyük Alman sözlüğü (1854) çalışmaları da aynı dönem içerisinde ortaya çıkmıştır.Bütün bu çalışmalar, bir sanat tarihçisi olan Hermann Riegel’in dil özleştirmesi konusunda Alman halkına yaptığı çağrıyla; bir dil kurumunun oluşmasındaki en büyük adım olmuştur ve 1885 yılında Alman Dil Kurumu kurulmuştur.
Bu kurumun amaçları; Alman dilinin gerçek ruhuna saygı ve özen göstermek, anadilin saflığı, doğruluğu, açıklığı ve güzelliği konusundaki anlayışı uyandırmak ve dili yabancı kelimelerden arındırarak ulusal bir bilinç oluşturmaktır.
Bu amaçlar doğrultusunda 1 Nisan 1886’da kurumun yayın organı Umumi Alman Dil Kurumu Dergisi, kurumun da başkanı olan H.Riegel tarafından yayınlanmıştır. Bu dergi oluşturulurken dilbilimsel kuramlardan ve terimlerden uzaklaşarak, halka yönelik bir içerik hazırlanmıştır.
Alman Dil Kurumu kuruluşunun 25. yılında içlerinde Romanya, Belçika, İsviçre ve ABD gibi dış ülkelerinde bulunduğu 324 şubeye ve otuz bini aşkın üyeye sahip olmuştur. Kurum en çok resmi makamlar ve eğitim alanında başarı göstermiştir. Fakat akademik çevrede ve yazarlar arasında fikir ayrılıkları vardır. “Preußische Jahrbücher” (Prusya Yıllıkları) içlerinde Theodor Fontane, Heyse, Erich Schmidt ve Delbrück gibi dilbilimci ve yazarların da olduğu karşı hareketin en önemli aracı olmuştur. Düşünürlerin bu dergide yayınladıkları bildiriye göre yabancı kelimelere karşı savaş açılmaması ve bunun bir ulusal dava haline getirilmemesi üzerinde durulmuştur. Ama her şeye rağmen kurum gelişmesini sürdürmeyi başarmıştır.
Kurumun diğer faaliyetleri arasında bilimsel makaleler, Almancalaştırma Kitapları (Almanca Yemek Listesi, Ticari Terimler, spor, basın, resmi dil sözlükleri v.b), resmi kurumlara ve derneklere bildiriler, gazetelerde “Dil Köşesi” adı altında yazılar ve Almanya’nın çeşitli şehirlerinde yapılan toplantılar yer almaktadır.
1.Dünya Savaşı dönemine girildiğinde Almanya’daki dil özleştirmesi çalışmaları farklı bir anlayışa dönüşerek, ulusal bir dava haline gelmiştir. Bu dönemde öne çıkan yazarların en başında Eduard Engel gelmektedir. Ona göre Almanya’da artık Almanca konuşulmamakta ve dil yavaş yavaş yok olmaktadır. Alman dili farklı dillerden oluşan bir ‘karma dil’ halini almıştır. (Entwelschung, Verdeutschungsbuch für Amt, Schule, Haus und Leben, 1918) Engel’e göre yabancı kelime kullanmak bir vatan hainliğidir.
1933’te Hitler’in iktidara gelmesini destekleyen Alman Dil Kurumu; “Almanya uyan!”, “Alman Halkına Uyarı” başlıkları altında bildiriler yayınlayarak Nasyonal Sosyalist’leri destekler. Aynı yıl kurum Nazilerin yönetimine girmiştir ve derginin başlığı “Muttersprache, Zeitschrift des Deustchen Sprachvereins mit den Berichten des Deutschen Sprachpflegeamts” (Alman Dil Kurumu’nun Dergisi, Alman Dil Bakımı Dairesinden Haberlerle) olarak değiştirilmiştir. Bununla beraber formatı değişen kurum, 1943 yılından savaş sonuna kadar yaşamıştır.
Die Gesellschaft Für Deutsche Sprache
(Alman Dili Cemiyeti)
İkinci Dünya Savaşı sonrasında Alman Dil Kurumunu yeniden canlandırmak için 10 Ocak 1947’de Max Wachler’in öncülüğünde Almanya’nın Lünebırg şehrinde “Die Gesellschaft für deutsche Sprache” kurulmuştur. Cemiyetin amaçları boylu boyunca tartışıldıktan sonra ilk olarak “Muttersprache” (Ana Dil) dergisinin yeniden yayınlanmasına karar verilir ve dergi “Muttersprache – Zeitschrift zur Pflege und Erforschung der Deutschen Sprache “ (Ana Dil – Alman Diline Özen ve Almanca Araştırmaları Dergisi) adı altında 1949’dan itibaren yayınlanmaya başlar. Bu cemiyet, Alman Dil Kurumunun aksine yabancı kelimeleri “yabancı” oldukları için değil, eskimiş yada yıpranmış olup olmadıkları açısından ele almayı amaçlamıştır.
Alman Dili Cemiyeti’nin amaçları şu şekilde özetlenmiştir:
• Dil ile ilgili konularda danışma ihtiyacı duyan herkese yardım etmek
• Ana dilin öneminin ve işlevinin iyi anlaşılmasına katkıda bulunmak
• Dilin sevilmesini sağlamak ve bu sevgiyi beslemek
• Alman dili topluluğunun dile olan ilgisini ve dil duygusunu geliştirme konusunda teşvik etmek
Alman Dili Cemiyeti bu hedefler doğrultusunda resmi makamlar ve diğer kurumlarla işbirliği yaparak, çeşitli eserler yayınlamış, konferanslar ve kurslar düzenlemiştir.
Cemiyet 1970’lerden sonra yabancı kelimelerle ilgilenmeyi kısmen bırakarak, yapısal dilbilimi ve toplum dilbilimi, standart dil, dil- politika ilişkisi ve bilişim dilbilimi gibi konulara ağırlık vermiştir. Bu nedenle de birçok dil özleştirmecisi tarafından eleştirilmiştir. Cemiyet bu eleştirilere şu şekilde cevap vermiştir: ‘önemli olan şu veya bu kadar yabancı kelime kullanmak değil, “uygun kelime“ kullanmaktır’.
Institut Für Deutsche Sprache
(Alman Dili Ensitüsü)
Alman Dili Enstitüsü (IDS) 1969 yılında Almanya’nın Mannheim şehrinde kurulmuştur. Şimdiye kadarki dil cemiyetlerinden farklı olarak bu enstitü, dilbilim ve dil tarihi alanlarında başarılı çalışmalara imza atmış bilim adamları tarafından kurulmuştur: Paul Grebe, Rudolf Hotenköcherle, Karl Kurt Klein, Richard hensen, Jost Trier, Leo Weisgeber ve Hugo Moser.
Alman Dili Enstitüsü’nün başlıca araştırma alanları şunlardır:
1. Dilbilgisi ve Sözlük bölümü: Bu bölümde dilin yapısı ve farklı alanlarla ilgili sözlük çalışmaları yürütülmektedir.
2. Karşılaştırmalı Dilbilimi bölümü: Bu bölümde Almanca’nın diğer dillerle karşılaştırılması konusunda projeler yürütülmektedir.
3. Dilbilimi Data İşlemleri Bölümü: Bilgisayar Dilbilimi çalışmaları bu bölümde yürütülmektedir.
4. Merkez Bölümü: İmla reformu ve Dil Gelişimi konusuyla ilgilenilen bölümdür.
Alman Dil Enstitüsü’nün faaliyetlerinden bazıları;
Sprache der Gegenwart (Günümüz Almancası),
Linguistische Grundlagen, Forschungen des IDS (IDS’nin Dilbilimsel Araştırmaları,
Forschungsberichte des IDS (Alman Dili Enstitüsü’nün Bilimsel Araştırmalar Raporları),
Studien zur deustchen Grammatik (Alman Dilbilgisi Etüdleri),
Deutsche Sprache (Alman Dili Dergisi),
GERMANISTIK, Alman Dili ve Edebiyatı bilim dalında yayınlanan bütün eserlerin tanıtıldığı bir dergidir.
Hugo Moser’e göre Alman Dili Enstitüsü “Sistem Dilbilim”i temel alan araştırmalarla ilgilenmekte ve kuralcı bir işlevi yoktur.
Görülüyor ki; tarih boyunca dile getirilen kısıtlamalar ve normativ tutumlar, olumlu hiçbir sonuç doğurmamıştır. Bu noktada Alman Dili Enstitüsü yakın tarihten dersini iyi alarak, bu tür bir çaba içerisine girmemeyi tercih etmiş ve aktif bir şekilde varlığını sürdürmektedir.
Almanca derslerimiz hakkında her türlü soru ve görüşlerinizi almancax forumlarına ya da altta bulunan yorum kısmına yazabilirsiniz.Tüm sorularınız almancax eğitmenleri tarafından yanıtlanacaktır.
